Henryk Ibsen – życiorys.

Henryk Johan Ibsen, najsławniejszy norweski dramaturg, urodził się w Skien w 1828 r. Z uwagi na problemy finansowe, z jakimi borykali się jego rodzice, w wieku piętnastu lat został zmuszony do zarabiania na siebie. Chciał zostać lekarzem, ale gdy nie zdał egzaminów z greki i matematyki stwierdził, że nauka nie jest jego przeznaczeniem. Pociągała go poezja i dramat. Skrzypek Ole Buli (promotor edukacji muzycznej Edwarda Griega) zachwycił się wczesnymi wierszami Ibsena oraz jego wyczuciem dramatu i skierował jego zainteresowania w stronę teatru.

Na początku kariery Ibsen przez sześć lat współpracował z teatrem w Bergen, a następnie przez pięć lat z teatrem w Christianii. Poznał więc dobrze techniki teatralne. Akcja jego Pretendentów do tronu (1863), arcydzieła z tego okresu, rozgrywa się w Xlll-wiecznej Norwegii, a król Håkon IV Håkonsson wyraża w tym utworze mocno przestarzałe poglądy na temat jedności narodu.

W latach 1864-1891 Ibsen mieszkał i studiował w Rzymie, Dreźnie i Monachium. Otwarcie potępiał małostkowość ówczesnego społeczeństwa norweskiego, co nie przeszkadzało mu jednak korzystać ze stypendium wypłacanego przez rząd Norwegii. Do kraju powrócił dopiero w roku 1891, gdy miał 63 lata. Późniejsze prace, szczególnie Brand (1866), ogromnie popularny Peer Gynt (1867), Cesarz i Galilejczyk (1873), Podpory społeczeństwa (1877), prowokacyjne Upiory (1881), Nora. Dom Lalki (1879), Wróg ludu (1882), Dzika kaczka (1884) i Hedda Gabler (1890) ukazują mistrzostwo realistycznego dialogu. W większości tych utworów bohaterowie dokonują czynów, które trudno uznać za bohaterskie (patrząc oczywiście z dzisiejszej perspektywy). Dzięki swej twórczości Ibsen został uznany za ojca współczesnego dramatu norweskiego.

Peer Gynt, szczególnie w połączeniu z muzyką Edwarda Griega, stał się największym międzynarodowym sukcesem Ibsena. W tym dramacie starzejący się bohater powraca do Norwegii po wędrówkach po całym świecie i musi stanąć twarzą w twarz z własną duszą. Gdy spogląda wstecz na swoje życie, zmarnowane na podróżowaniu i bezowocnym poszukiwaniu prawdy, warstwa po warstwie obnaża coraz głębsze pokłady swej osobowości, aż okazuje się, że nie zostanie z niego nic. „Tak niewypowiedzianie biedna dusza może powrócić do nicości w zamglonej szarości. Piękna ziemio, nie gniewaj się, że nie zostawiałem śladów, gdy przechodziłem po twej trawie. Ty, piękne słońce, rzucałoś swoje chwalebne światło na pusty dom. Nie było w nim nikogo, kto mógłby się cieszyć i ogrzać. Mówią mi, że właściciela nigdy nie było w domu”.

W głośno oklaskiwanym dramacie Nora. Dom Lalki Ibsen z powodzeniem przedstawił zasady realizmu krytycznego i doświadczenia jednostki pozostającej w opozycji do większości. Jego bohaterka, Nora, określa to w tymi słowami: „Będę musiała dowiedzieć się, czy to ja mam rację czy społeczeństwo”. Problem ten głośno powraca w dzisiejszych czasach i Nora stała się postacią symboliczną dla kobiet poświęcających życie rodzinne w imię zasad równości i wyzwolenia.

W ostatniej, częściowo autobiograficznej sztuce. Gdy wstaniemy z martwych, Ibsen opisuje życie wyobcowanego artysty-rzeźbiarza, profesora Rubeka, który pod koniec życia wraca do Norwegii. Nie znajduje jednak szczęścia, gdyż zdradził jedyną kobietę, którą kochał, i swoją młodość na rzecz źle rozumianego idealizmu.

Pod koniec życia Ibsen podsumował swoją filozofię, pisząc do przyjaciela w Niemczech: „Kto chce mnie zrozumieć, musi znać Norwegię. Wspaniała, ale surowa przyroda tego kraju na północy sprawia, że ludzie zamykają się w sobie. To dlatego analizują siebie, są poważni, rozmyślają i wątpią – i często tracą wiarę. A potem przychodzą długie, ciemne zimy, domy otacza gęsta mgła – och, jak oni tęsknią za słońcem!”

Po ataku serca w 1901 r. Ibsen został częściowo sparaliżowany i zmarł pięć lat później 23 maja 1906 roku.