II wojna światowa

II wojna światowa

Od 1933 r. płace oraz produkcja przemysłowa i rolnicza zaczęły rosnąć. Mimo to Norwegią wstrząsały strajki i spory przemysłowe. W tym samym czasie w Europie zaczęły szerzyć się idee faszyzmu. W 1933 r. były minister obrony Vidkun Quisling stworzył norweską partię faszystowską, Nasjonal Samling.

9 kwietnia 1940 r. Niemcy zaatakowały Norwegię. Król Hakon i rodzina królewska wyjechali do Wielkiej Brytanii. Tymczasem wojska brytyjskie, francuskie, polskie i norweskie odpierały ataki wroga.

Pierwsze zwycięstwo sił alianckich podczas II wojny miało miejsce dopiero pod koniec maja, kiedy brytyjska marynarka odbiła Narwik i odzyskała kontrolę nad strategicznym portem, wykorzystywanym do transportu rudy żelaza (zob. też rozdział Nordland). Tymczasem Wielka Brytania znalazła się w trudnej sytuacji i żołnierze otrzymali rozkaz pozostawienia Norwegii jej własnemu losowi. 9 czerwca Narwik ponownie wpadł w ręce niemieckie.

W lutym 1942 r. Niemcy powołali marionetkowy rząd w Oslo, na którego czele stanął Vidkun Quisling. Siły ruchu oporu natomiast nieustannie sabotowały niemiecki reżim wojskowy.

Do największych sukcesów w walce z wrogiem należała słynna akcja komandosów, którzy w lutym 1943 r. zaatakowali fabrykę ciężkiej wody w Vemork, niedaleko Rjukan, w Telemarku (produkowanie ciężkiej wody należało do niemieckiego programu skonstruowania bomby atomowej. Do zachodniej części Norwegii przemycano broń z Szetlandów, a szetlandzcy rybacy brali udział w różnych śmiałych akcjach, mających pomóc ruchowi oporu. Brytyjscy komandosi zadali Niemcom straty w bitwach pod Maloy i Svolvaer.

Niemcy brali odwet na ludności cywilnej. Podczas okupacji zginęło 10 500 Norwegów (w tym ok. 6000 żołnierzy i marynarzy). Wśród cywilnych ofiar było 630 norweskich Żydów, wysłanych do obozów koncentracyjnych w Europie Środkowej.

W Norwegii ginęli również jeńcy polscy, serbscy i rosyjscy, zmuszani do niewolniczej pracy przy budowach. Wielu z nich zmarło z powodu zimna i niedożywienia. Ze względu na dużą liczbę ofiar wśród robotników budujących arktyczną autostradę, biegnącą przez Saltfjellet, nazwano ją blodveinen (krwawa droga). Podczas wojny poważnie zniszczony został również Finnmark, zginęło wielu mieszkańców tego okręgu. Niemcy zbudowali bazy łodzi podwodnych w Altafjorden i innych miejscach, które wykorzystywali do atakowania konwojów płynących do Murmańska i Archangielska w Rosji, aby uniemożliwić Rosjanom zaopatrzenie w broń.

Usiłując opóźnić zajęcie Finlandii przez Rosjan, wojska niemieckie stosowały taktykę spalonej ziemi: całkowicie zniszczono północną część Norwegii, spalono pola, lasy, miasta i wioski. Wkrótce po wyzwoleniu Norwegii Quisling został rozstrzelany przez pluton egzekucyjny, a inni kolaboranci trafili do więzienia. Jesienią 1945 r. armia radziecka wycofała się z arktycznej części Norwegii.

Mimo że w przeprowadzonych po wojnie wyborach (X 1945) partia komunistyczna uzyskała niezłe wyniki, nigdy nie udało jej się znaleźć w rządzie. Norwegia nie weszła w skład radzieckich krajów satelickich, więc jej odcinek granicy z Rosją, chociaż niewielki, miał charakter żelaznej kurtyny. Racjonowanie podstawowych artykułów zakończyło się w 1952 r. Pod koniec lat 40. i na początku 50. prowadzono intensywne prace w celu podniesienia ze zniszczeń wojennych północnej części kraju. W całej Norwegii stawiano na nowo zrujnowane fragmenty miast, spalone w 1940 r lub przed kapitulacją Niemców, Odbudowano połowę tonażu floty handlowej i wielorybniczej.

W 1946 r. Norwegia została członkiem-założycielem ONZ. Państwo, pamiętające o bliskim sąsiedztwie ZSRR, wstąpiło do NATO w 1949 r. Po utworzeniu Rady Nordyckiej w 1952 r. nawiązano bliskie stosunki z innymi krajami skandynawskimi.