Ssaki morskie

Ssaki morskie. Morza oblewające Norwegię obfitują w ryby, co zawdzięczają idealnym warunkom dla rozwoju planktonu w lecie. Obfitość pożywienia przyciąga również wieloryby fiszbinowe, które żywią się planktonem, a także walenie zębowce i foki, które jedzą głównie ryby odżywiające się planktonem. Niestety, po wielu latach polowania na wieloryby na północnym Atlantyku i Morzu Ark-tycznym kilka gatunków tych zwierząt znalazło się na skraju wyginięcia. Nic nie wskazuje na to, że liczba wielorybów w tym regionie kiedykolwiek powróci do dawnego stanu jedyny wyjątek to walenie minkę.

Walenie minkę (minkehval) osiągają długość 7 – 10 m i ważą 5-10 ton. Są one fiszbinowcami, czyli zamiast zębów mają w jamie gębowej płyty rogowe. Minkę pływają pomiędzy Azorami a Svalbardem.

Zagrożone wyginięciem sejwale [sei-hval), również należące do fiszbinowców, żyją u wybrzeży Finnmarku. Ich nazwa pochodzi od sei (ryb z rodziny wątłuszowatych), które również pojawiają się tu w sezonie, aby żywić się planktonem. Długość przedstawicieli tego gatunku waleni sięga 18 m, a waga – 30 ton. Podczas corocznej wędrówki sejwale płyną na zimę do mórz północno-zachodniej Afryki i Portugalii, a latem powracają do Morza Norweskiego i południowej części Morza Barentsa.

Finwal (finhval) osiąga długość do 24 m i waży do 80 ton. Finwale stały się głównym celem polowań po wynalezieniu w 1864 r. przez Norwega Svena Foyna harpuna z ładunkiem wybuchowym. Nielegalni wielorybnicy doprowadzili do zmniejszenia liczby tych zwierząt w Atlantyku do kilku tysięcy. Finwale to również zwierzęta migrujące: zimę spędzają w wodach pomiędzy Hiszpanią a południową Norwegią, a lato w morzach oblewających północną Norwegię, wyspy Jan Mayen i Svalbard.

Największe zwierzę świata, płetwal błękitny (bl3hval), rośnie do 28 m długości, a jego waga wynosi aż 110 ton. Płetwale zabijane są ze względu na tłuszcz. W 1967 r. (o wiele za późno!) Międzynarodowa Komisja Wielorybnicza postanowiła w końcu objąć je ochroną. Przed 1864 r. żyło ich 6000 – 9000 sztuk. Obecnie w wodach oceanów pozostało tylko kilkaset płe-twali błękitnych, a od lat 60. nie widziano ich w morzach wokół Norwegii.

Kaszaloty (spermsetthval), mierzące do 19 m i ważące do 50 ton, charakteryzuje „kwadratowy” profil. Żywią się głównie rybami i głowonogami, a pływają zazwyczaj w stadach liczących 15-20 osobników. Kaszaloty zostały przetrzebione przez wielorybników ze względu na tran i drogocenny olbrot (spermaceti – substancję z głowy kaszalota, cenioną w kosmetyce dla zapachu piżma]. Na szczęście parę kaszalotów przypływa do bogatych w ławice wód przy Vesteralen i można je obserwować podczas specjalnie w tym celu organizowanych wycieczek statkiem.

Pomiędzy Alesund a Varangerhałv0yą można czasem spotkać humbaka (długo-płetwiec, knoIhval), wieloryba z grupy zębowców, mierzącego do 15 m i ważącego do 30 ton. Humbaki należą do najbardziej zwinnych waleni. Często wyskakują ponad wodę i biją w nią ogonem, po czym wydają charakterystyczne dźwięki. Natura obdarzyła humbaki donośnym głosem: ich nisko brzmiące wołanie można usłyszeć i zarejestrować nawet z odległości setek kilometrów.

Wieloryb grenlandzki (gr0tilandshval) został niemal doszczętnie wybity pod koniec XIX w., ponieważ dostarczał fiszbinów, kiedyś niezbędnych do wytwarzania gorsetów, wachlarzy i biczów. W 1679 r. wokół Svalbardu pływało ok. 25 000 wielorybów grenlandzkich, teraz została ich tylko garstka.

Orki, zwane miecznikami, a w wielu językach zabójcami (spekkhogger), są największymi drapieżnikami morskimi. Zwierzęta te osiągają długość do 7 m i ważą do 5 ton. U wybrzeży Norwegii żyje ich ok. 1500. Orki pływają w grupach po 2 – 3 osobniki. Żywią się rybami, fokami, delfinami, morświnami i waleniami (na przykład minkę), które mogą być nawet większe niż one same. Grindwal (grindhval), długopletwy waleń o długości ok. 6 m, pływający w stadach liczących do kilkuset osobników, występuje na obszarze aż do Przylądka Północnego. Wale białe, czyli białuchy (hvithval), o długości do 4 m, żyją głównie w Morzu Arktycz-nym, a pływają w stadach liczących od pięciu do kilkunastu osobników.

Biało-szary narwal (narhval), osiągający do 3,5 m długości, ma charakterystyczny, długi na 2,7 m, spiralny cios kostny, który wystaje spod górnej wargi samców. Kieł narwala, a właściwie jeden z dwóch jego zębów, był bardzo poszukiwany w średniowieczu. (Uchodzi! za róg mitycznego jednorożca). Narwale zamieszkują głównie Morze Arktyczne, a od czasu do czasu płyną w górę rzek w poszukiwaniu słodkiej wody. Ich stada liczą 15 – 20 osobników.

W pobliżu Norwegii żyją także butlo-nose, białodziobe delfiny atlantyckie i zwyczajne.

W całej Norwegii nad brzegiem morza spotkać można foki. Do najważniejszych gatunków należą foka pospolita (stein-kobbe), foka szara (havert), foka Weddela [ringsel], foka grenlandzka [granlandssel], kapturnik (klappmyss) i foka wąsata [bldsel). O wiele większy mors (hvalross), który zamieszkuje tylko Svalbard, osiąga długość do 4 m i waży do 1300 kg. Można go rozpoznać po długich kłach, nazywanych ciosami, które u samców osiągają długość 1 m. Chociaż niegdyś intensywnie polowano na morsy ze względu na ich kły i tłuszcz, od 1952 r., kiedy objęto je ochroną, ich populacja na Svalbardzie osiągnęła liczebność ok. 1000 sztuk