Samowie – Historia

Historia: Najstarsze pisemne świadectwa dotyczące Samów dotyczące Samów wyszły spod pióra rzymskiego historyka Tacyta w 98 r. n.e. W 555 r. n.e. Grek Prokopius wspomniał o Skandynawii, określonej nazwą Thule, czyli najdalszej północy, i o zamieszkującym ją ludzie, nazwanym skridfinns. Lud ten zajmował się polowaniami i wypasem stad reniferów, a poruszał się po śniegu przy pomocy płóz. Średniowieczne islandzkie sagi potwierdzają istnienie związków handlowych pomiędzy ludami nordyckimi a Samami. Kupiec Ottar, „mieszkający jeszcze dalej na północy niż inni Norwegowie”, służył na dworze angielskiego króla Alfreda Wielkiego (ok. 849-899), gdzie sporo napisał o swoim kraju ojczystym i jego mieszkańcach. Tradycje Samów zostały opisane przez Johannesa Schefferusa w 1673 r. w książce zatytułowanej Lapponia.

W tym okresie Sarnowie żyli w małych społecznościach nazywanych siida, które zajmowały własne, wyznaczone przez siebie terytoria. Utrzymywali się z polowania i chwytania zwierzyny w pułapki. Kolonizacja Północy w XVII i XVIII w. przez normańskich rolników doprowadziła do konfliktów z tym układem. Jednak wielu przybyszów uznało tryb życia Samów za o wiele lepiej przystosowany do surowych warunków Północy i przyjęło od tubylców sposób ubierania się, odżywiania, obyczaje i tradycje.

W pierwszych relacjach Samowie przedstawieni są jako poganie. Chociaż kościoły powstały na ich ziemiach już w XII w., pierwszą placówkę misyjną z prawdziwego zdarzenia założył dopiero w 1716 r. Tomasz von Westen, który skoncentrował się głównie na wyplenieniu praktyk szamańskich, a także starał się odwieść mieszkańców północy od posługiwania się ich własnym językiem. Kolejni misjonarze zmienili jednak politykę i skupili się na tłumaczeniu Biblii na język tubylców. Już w 1728 r. powstał katechizm luterański w języku sami fell, do czego przyczynił się protestancki misjonarz Morten Lund.

Ok. 1850 r. wprowadzono reformę szkolnictwa ograniczającą używanie języka samskiego w szkołach. Od 1902 r. sprzedaż ziemi osobom, które nie mówią po norwesku, uznano za niezgodną z prawem. Taktykę tę stosowano gorliwie, szczególnie na początku XX w. Dopiero po II wojnie w oficjalnej polityce nastąpił zwrot i zaczęto promować wewnętrzną wielokulturowość. W latach 60. prawo Samów do zachowania i rozwoju własnych wartości kulturalnych i języka zostało potwierdzone przez rząd w całej rozciągłości. Coraz częściej oficjalna polityka postrzegała Samów nie tylko jako poddanych norweskich, ale także jako mniejszość etniczną i oddzielny lud o odrębnych tradycjach. Status prawny mniejszości znacznie się poprawił, a rząd powołał dwa komitety: Svamekulturutvalget [Komitet Kultury Samów], który zajmuje się kwestiami kulturalnymi Samów, oraz Samerettsu-tvalget (Komitet Prawny Samów), decydujący o aspektach prawnych statusu tego ludu i źródłach praw własności. Na początku 1990 r. rząd uchwalił ustawę

O języku samskim, która nadaje mowie Samów status równy językowi norweskiemu. Nieco później w tym samym roku Norwegia ratyfikowała zalecenie nr 160 Międzynarodowej Organizacji Pracy, gwarantujące prawa rdzennej ludności i ludom plemiennym.

Chociaż w ciągu ostatnich lat unowocześniono wiele technik, wypas stad reniferów nadal pozostaje głównym źródłem dochodu Samów. Mięso reniferów, produkowane w ilości 2000 ton rocznie, stanowi 1% rocznej produkcji mięsa w Norwegii. Sarnowie, oprócz hodowli reniferów, obecnie zajmują się rybołówstwem, rolnictwem, handlem, małym przemysłem i rękodziełem. Wykonują też niemal wszystkie zawody dostępne w społeczeństwie norweskim.